Boekbespreking: The Bologna Cope

Vandaag ga ik jullie een nieuw boek over opus anglicanum voorstellen. Een van mijn studenten postte erover in de Medieval Embroidery Study Group. Omdat het boek in het Engels is geschreven, de taal die door de meeste mensen in de internationale borduurwereld wordt gebruikt, zijn deze boeken te belangrijk om te negeren. Ze hebben het potentieel om heel belangrijk te worden. Met € 125 + verzendkosten is het boek niet bepaald een koopje. Laten we dus samen de inhoud ervan verkennen, zodat je een weloverwogen beslissing kunt nemen of het de moeite waard is.

The Bologna Cope: Patronage, iconography, history and conservation werd geredigeerd door M.A. Michael en is het tweede deel in de serie "Studies in English Medieval Embroidery". Het boek is te bestellen via uitgeverij Brepols. Omdat de Bologna-cope wordt bewaard in een Italiaans museum, zijn de hoofdstukken van het boek voornamelijk geschreven door Italiaanse onderzoekers. Maar omdat de redacteur uit het Verenigd Koninkrijk komt, werd het boek in het Engels gepubliceerd. Italië heeft vele prachtige middeleeuwse borduursels en er is ook veel over geschreven. Het is echter allemaal in het Italiaans gepubliceerd. Geen taal die de meesten van ons vloeiend genoeg spreken.

Het boek begint met een algemene inleiding over het onderwerp. Degenen onder jullie die een paar jaar geleden naar de tentoonstelling opus anglicanum in het Victoria &Albert Museum gingen kijken, herinneren zich waarschijnlijk de Bologna-cope die direct by de ingang hing. Dit eerste hoofdstuk laat ons ook kort kennismaken met een paar andere geborduurde gewaden die in Italië worden bewaard. Noch de iconografie op deze stukken, noch hun borduurtechnieken worden beschreven. De foto's zijn meestal niet gedetailleerd genoeg om ons meer informatie te geven.

Het tweede hoofdstuk is van M.A. Michael zelf en gaat vooral over stilistische vergelijkingen tussen het ontwerp van de cope en verschillende andere contemporaine kunstwerken. Het heeft wel een vrij goed overzicht van de historische bronnen met verwijzingen naar de makers en handelaren in Opus anglicanum. Er blijft echter veel onduidelijk omdat de handelaren vaak niet met zekerheid van de makers te onderscheiden zijn. Als je meer wilt weten over de makers van Opus anglicanum, zal dit hoofdstuk niet veel toevoegen.

Een groot hoofdstuk is gewijd aan de iconografie van de cope. Het is geïllustreerd met veel foto's van het borduurwerk. Omdat veel van de scènes echter vrij groot zijn, zijn de foto's meestal niet gedetailleerd genoeg om meer te weten te komen over het borduurwerk. Alleen een hand vol geeft voldoende detail.

De volgende twee hoofdstukken zullen voor de meeste borduurders niet interessant zijn. Een hoofdstuk behandelt de mogelijke verwijzingen naar dit cope in de inventarissen van de Dominikanen in Bologna. En het andere hoofdstuk gaat over de publicatie- en tentoonstellingsgeschiedenis van de cope.

Het 6e hoofdstuk klinkt veelbelovend: "Textile and embroidery in Italy between 1200 and 1300". Helaas gaat het grootste deel over de stoffen en niet over het borduurwerk. En laat je niet misleiden. We krijgen geen overzicht van geborduurde stukken gemaakt in Italië in de 13e eeuw. Het epistel onderzoekt slechts kort het resterende textiel geassocieerd met paus Benedictus XI (donor van de Bologna cope) en zijn voorganger Bonifatius VIII. Zijn er geen andere 13de eeuwse Italiaanse borduursels? Zeker wel! Ze zijn te vinden in het Victoria & Albert Museum, in de Domschatz in Aken, in de Keir Collection en in het Museo Episcopal Vic. Omdat ik niet zo vlot Italiaans lees, is mijn onderzoek naar Italiaans middeleeuws borduurwerk traag en verre van compleet. Dit hoofdstuk had een uitstekende gelegenheid moeten zijn om een niet-Italiaans leespubliek grondig kennis te laten maken met het onderwerp.

Maar het is het laatste hoofdstuk dat me echt doet vuurspugen: "The conservation of the Bologna cope". Dit hoofdstuk zou een sectie moeten bevatten over de materialen en technieken die werden gebruikt om het borduurwerk op de cope te maken. Dat doet het niet. Er wordt ons alleen verteld dat het borduurwerk is uitgevoerd op twee lagen linnen. Aantal draadjes per cm, alsjeblieft! De gouddraden zijn gemaakt van vergulde zilverfolie gewikkeld rond een zijden kern. Samenstelling van de metalen? Spinrichting? Kleur van de zijden kern? Dikte? Zijn er details bekend van de zijden draden die werden gebruikt voor het borduurwerk in splijtsteek? Lengte van de steken? Het hoofdstuk bevat wel een paar close-ups en een paar macrobeelden (zonder schaal!). Maar dat is alles. Wat een gemiste kans.

Al met al is dit boek op zijn best een koffietafelboek. De onderzoeksessays zijn niet briljant. Voor de borduurder is dit boek een enorme teleurstelling en een gemiste kans. Er wordt geen informatie toegevoegd ten opzichte van de catalogusvermelding in "English Medieval Embroidery" uit 2016. Moet je het boek kopen? Alleen als Opus anglicanum echt jouw ding is en je het geld over hebt. Spaar in plaats daarvan voor de publicaties van de Abegg Stiftung en neem misschien wat lessen Duits?

Literatuur
Browne, C., Davies, G., Michael, M.A. (Eds.), 2016.  Engels middeleeuws borduurwerk: Opus Anglicanum. Yale University Press, New Haven.Michael, MA (Red.), 2022. De Bologna Cope: Patronage, iconografie, geschiedenis en conservering.  Studies in Engels middeleeuws borduurwerk II. Harvey Miller, Londen.